Στά ὅρια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ σώζονται 24 παλαιοί ἐνοριακοί Ναοί τοῦ 19ου αἰ.
Εἶναι Μεταβυζαντινά κτίσματα, πού καταστράφηκαν στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821 καί ξαναφτιάχθηκαν μετά τό 1830.
Ὅλοι αὐτοί οἱ Ναοί ἔχουν εἰκόνες τῆς λεγόμενης Γαλατσάνικης Σχολῆς καί πολλά κειμήλια τοῦ 19ου αἰώνα.
- ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ (1835) μέ τοιχογραφίες στήν προσκομιδή καί τόν Νιπτῆρα, εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ (1833) μέ εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ μέ εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ τοιχογραφίες στήν Προσκομιδή καί μέλη ἀρχαιοτήτων στήν τοιχοποιΐα.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ μέ εἰκόνες 19ου αἰ. Τό Δεσποτικό πατάει πάνω σέ ἀρχαῖο Ἰωνικό κιονόκρανο .
- ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ τοιχογραφία στήν Προσκομιδή.
- ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΛΙΒΑΔΙΟΥ (1818) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ τοιχογραφία στήν Προσκομιδή καί στολίσματα λαϊκῆς τεχνοτροπίας στό κεντρικό κλῖτος .
- ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ (1857) μέ εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΣΑΝΩΝ (1830) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ τοιχογραφία στήν Προσκομιδή.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΔΟΥΜΠΙΩΝ (1960) μέ εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΑΔΑΜ (1830) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας Γοργοϋπηκόου, μέ ἁγιογραφημένη ὅλη τήν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ Βήματος καί τήν Προσκομιδή.
- ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΠΕΤΡΟΚΕΡΑΣΩΝ (1810). Θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας Ὁδηγητρίας καί εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΡΟΠΛΑΤΑΝΟΥ (1830) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ θαυμάσιο παλαιό δάπεδο καλυμμένο μέ τζάμι καί παλαιές τοιχογραφίες Εὐαγγελιστῶν.
- ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΡΙΖΩΝ (1852) μέ εἰκόνες 19ου αἰ. καί παλαιά θαυματουργή εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου.
- ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΑΝΟΥ (1802) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ καλλιτεχνικό νταβάνι καί στολίσματα λαϊκῆς τεχνοτροπίας στό κεντρικό κλῖτος.
- ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ (1899) μέ εἰκόνες 19ου αἰ. καί θαυματουργές εἰκόνες Παναγίας Γοργοϋπηκόου (19ου αἰ.) καί Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ (16ου αἰ.).
- ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ (1858) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., μέ θαυματουργή εἰκόνα Παναγία Γοργοϋπηκόου (19ου αἰ.), Ἐσταυρωμένο (17ου αἰ.) καί πλῆθος παλαιῶν κειμηλίων καί τοιχογραφίες Εύαγγελιστῶν.
- ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΑΓΕΙΡΩΝ (1814) μέ εἰκόνες 19ου αἰ. μέ χορούς στά δύο κλίτη, θαυματουργή εἰκόνα Παναγίας Πορταΐτισσας καί τοιχογραφίες Εύαγγελιστῶν καί Ἀρχαγγέλλου Μιχαήλ.
- ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗΣ (1812) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., παλαιά εἰκόνα Ἁγίου Νικολάου 16ου αἰ. καί πλῆθος κειμηλίων.
- ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗΣ (1860) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., Βυζαντινή Εἰκόνα Χριστοῦ, Βυζαντινή Εἰκόνα Ἁγίου Νικολάου καί Βυζαντινές εἰκόνες ἀπό τή Μικρά Ἀσία.
- ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΜΟΔΙΟΥ (1812) μέ εἰκόνες 19ου αἰ., Πλατυτέρα καί πολλές τοιχογραφίες στό κεντρικό κλίτος.
- ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΥΡΓΟΥ (1850) μέ εἰκόνες 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ (ΠΑΛΑΙΟΣ ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ 19ου αἰ.) Ἔπαθε ζημιά ἀπό τό σεισμό τοῦ 1960 καί ἀναστηλώθηκε. Οἱ εἰκόνες τοῦ 19ου αἰ. φυλάσσονται στό νέο Ἐνοριακό Ναό.
- ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΡΗΜΝΗΣ (ΠΑΛΑΙΟΣ ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ 19ου αἰ.) Ἔπαθε ζημιά ἀπό τό σεισμό τοῦ 1960 καί ἀναστηλώθηκε. Οἱ εἰκόνες τοῦ 19ου αἰ. φυλάσσονται στό νέο Ἐνοριακό Ναό.
- ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ 19ου αἰ. Παλαιά Βυζαντινή Μονή Προδρόμου 9ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΜΟΔΕΣΤΟΥ ΑΡΝΑΙΑΣ 19ου αἰ.
- ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΑΡΝΑΙΑΣ 19ου αἰ. ἐπί Ἀρχαίου καί Βυζαντινοῦ Κάστρου.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΚΕΥΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ 19ου αἰ.
- ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΣΤΑΝΟΥ 19ου αἰ.
- ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΑΔΑΜ. Βυζαντινό Παρεκκλήσι 8ου αἰ.
- ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΑΡΔΑΜΕΡΙΟΥ 19ου αἰ.
- ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ, κτισμένος τό 1000 μ.Χ. στό Κάστρο τῆς Ἀραβενικείας.
- ΓΕΝΕΣΙΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΑΓΕΙΡΩΝ, παλαιά βυζαντινή Μονή.
- ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ, ἐπί ρωμαϊκῶν κτισμάτων.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ. Ἀρχαιολογικός χῶρος Ἀρχαίας Ἀνθεμούντας μέ ἀρχαῖες ἐπιτύμβιες στῆλες ἐντοιχισμένες.
- ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ, παλαιό Μετόχι Μονῆς Βατοπαιδίου.
- ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΡΙΖΩΝ, μεγάλος κοιμητηριακός Ναός.
- ΑΓΙΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ, μεγάλος Κοιμητηριακός Ναός.
- ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ. Ἐξωκκλήσι.
- ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ. Ἐξωκκλήσι.
- ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΣΤΑ ΠΕΤΡΟΚΕΡΑΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ.
Τά μέσα τοῦ 18ου αἰ. μεταδοτική ἀσθένεια ἔπεσε στήν κωμόπολη τῶν Ραβνῶν, σημ. Πετροκέρασα. Τότε ζήτησαν βοήθεια ἀπό τή Μονή Ξηροποτάμου. Οἱ πατέρες ἔστειλαν τεμάχιο τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ὤ τοῦ θαύματος! Μόλις ἔφθασε στό χωριό, οἱ δαίμονες, πού ἦταν ἡ αίτία, ἔφευγαν μέ κρότους μαζί μέ τήν ἀρρώστια.
Ἀπό τότε (ἴσως 1764) κάθε χρόνο μεταφέρεται τήν Κυριακή τῶν Βαΐων στά Πετροκέρασα, σέ ἀνάμνηση τοῦ θαύματος καί εὐλογία τῶν χριστιανῶν. Παρέμενε γιά ἕνα μήνα καί πήγαινε σέ ὅλα τά σπίτια, ὅπου γινόταν ἁγιασμός.
Ἀπό τό 1981 παραμένει μέχρι τή Μ. Δευτέρα καί ἐκτίθεται στό Ναό τοῦ Προφήτη Ἠλία γιά προσκύνημα, ἀπό τούς χριστιανούς, πού ἔρχονται ἀπό Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική καί ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς Μακεδονίας.
Ἀπό τό 2008 ἔρχεται τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου.
Καί ἐπίσης ἀπό τό 2008 ἔρχεται ὁ Τίμιος Σταυρός καί κατά τήν γιορτή τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ 14 Σεπτεμβρίου.
- ΤΟΠΟΣ ΑΣΚΗΣΕΩΣ ΟΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΟΜΑΤΙΟΥ
Ξεκινώντας ἀπό τό Ἐξωκκλήσι τοῦ Ὁσίου Γεωργίου, πού βρίσκεται πάνω στό δρόμο πρός τό παλαιό Γομάτι, περνοῦμε τό Βυζαντινό γεφύρι καί ἀνεβαίνουμε τό μονοπάτι δίπλα στό ρέμα. Μετά ἀπό πεζοπορία σέ πλακόστρωτο μονοπάτι, σέ ἀπόσταση μισῆς ὥρας, βρισκόμαστε σέ ἕνα πολύ κρυφό σκιαιρό τόπο, ὅπου σέ μιά πλαγιά μέ βράχια ἀντικρίζουμε τή σπηλιά, στήν ὁποία ἀσκήθηκε καί ἁγίασε ὁ Ὅσιος Γεώργιος.
Ἀξίζει ἡ ἐπίσκεψη. Τό τοπίο ὑποβάλλει καί προσπαθεῖς νά συλλάβεις τόν τρόπο τῆς ἀσκήσεως τοῦ Ἁγίου μέ τή μεγάλη ἄσκηση καί νηστεία.